Reorganizacje spółek na nowo
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt nowelizacji Kodeksu spółek handlowych (dalej „KSH”) oraz niektórych innych ustaw z dnia 15 grudnia 2022 r. (dalej: „Projekt”)1. Zawiera szereg zmian w zakresie reorganizacji (połączeń, podziałów oraz przekształceń) spółek prawa handlowego. Z jednej strony wprowadza on zmiany w istniejących już w KSH instytucjach, z drugiej zaś, implementując dyrektywę 2019/21212 (dalej: „Dyrektywa”), dodaje dwie nowe instytucje nieznane dotychczas polskiemu prawu – transgraniczny podział oraz transgraniczne przekształcenie się spółek.
Zmiany w „wewnątrzkrajowych” reorganizacjach
Podział przez wyodrębnienie
Projekt wprowadza nowy typ podziału spółki – podział przez wyodrębnienie. Polegać on będzie na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę za udziały lub akcje spółek przejmujących, lub nowo zawiązanych, które obejmie spółka dzielona (nie wspólnicy spółki dzielonej, jak to jest teraz w przypadku podziału przez wydzielenie).
Przykład:
Zakład produkcyjny spółki X S.A. zostaje przeniesiony na nowo zawiązaną spółkę Y sp. z o.o. w zamian za 50.000 udziałów w Y sp. z o.o. o wartości nominalnej 100 złotych każdy objętych przez X S.A.
Wydaje się, że podział przez wyodrębnienie może stanowić ciekawą alternatywę dla transakcji typu asset deal. Umożliwia on przeprowadzenie reorganizacji z zachowaniem zasad sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków, czego nie ma przy „klasycznych” transakcjach typu asset deal.
Uproszczone łączenie
Nowe przepisy przewidują nowy, uproszczony typ łączenia spółek. Ma ono być przeprowadzone bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach. Tego typu łączenia wydaje się brakować w obowiązujących przepisach.
Przykład:
A oraz B mają łącznie po 100% udziałów w X sp. z o.o. oraz Y sp. z o.o. A ma po 50.000 udziałów o wartości nominalnej 100 złotych każdy w X sp. z o.o. oraz Y sp. z o.o. B ma po 100.000 udziałów o wartości nominalnej 100 złotych każdy w X sp. z o.o. oraz Y sp. z o.o. Dochodzi do połączenia się spółek poprzez przeniesienie całego majątku X sp. z o.o. na Y sp. z o.o. Połączenie takie będzie mogło być dokonane bez przyznawania udziałów w Y sp. z o.o. A i B.
SKA
Projekt dopuszcza możliwość występowania oprócz spółki kapitałowej także spółki komandytowo-akcyjnej (dalej: „S.K.A.”) jako spółki nowo zawiązanej albo spółki przejmującej. Dopuszcza także dokonanie podziału S.K.A. Dotychczas żadna ze spółek osobowych nie mogła być spółką przejmującą lub nowo zawiązaną oraz nie podlegała podziałowi.
Zmiany w transgranicznych reorganizacjach
Wzmocnienie ochrony wspólników, pracowników i wierzycieli w procesie reorganizacji
Przepisy Projektu przewidują wzmocnienie ochrony wspólników, pracowników i wierzycieli spółek uczestniczących w procesach reorganizacyjnych. Na gruncie przepisów łączeniowych:
- Wspólnicy, po pierwsze będą mieli prawo składania uwag do planu połączenia transgranicznego. Po drugie, zarząd będzie miał obowiązek sporządzenia sprawozdania dla wspólników, w którym zostaną im wyjaśnione podstawy uzasadniające połączenie oraz określające kwestie takie jak m.in. stosunek wymiany udziałów lub akcji czy skutki połączenia dla wspólników. W przypadku, gdy spółką przejmującą lub nowo związaną będzie spółka zagraniczna wspólnicy, którzy głosowali przeciwko uchwale o połączeniu transgranicznemu albo bezzasadnie nie zostali dopuszczeni do udziału w głosowaniu będą mogli żądać odkupienia swoich udziałów lub akcji.
- Pracownicy podobnie jak wspólnicy otrzymają prawo składania uwag do planu połączenia transgranicznego. Również dla nich zarząd będzie sporządzał sprawozdanie, które wyjaśni im podstawy uzasadniające połączenie oraz skutki połączenia dla pracowników, w tym w szczególności istotne zmiany w obowiązujących warunkach zatrudnienia oraz środki podjęte w celu ochrony stosunków pracy. Dodatkowo do sprawozdania takiego załączona ma być opinia przedstawicieli pracowników (w ich braku samych pracowników).
- Wierzyciele poprzez wprowadzenie procedury obowiązku przedstawienia w planie połączenia zabezpieczeń im proponowanych oraz obowiązku spółki zawiadomienia wierzycieli o możliwości złożenia spółce uwag do planu połączenia będą mieli dostęp do niezbędnych informacji. W razie natomiast uprawdopodobnienia , że ich roszczenia są zagrożone przez połączenie, w terminie miesiąca od dnia ujawnienia lub udostępnienia planu połączenia będą mogli żądać stosownych zabezpieczeń od danej spółki.
Powyżej wymienione zmiany w regulacjach dotyczących transgranicznych połączeń Projekt odzwierciedla również odpowiednio w stosunku do dwóch nowych typów transgranicznych reorganizacji: transgranicznego przekształcenia i transgranicznego podziału.
Transgraniczne przekształcenie spółek
Projekt wprowadza nieznaną dotychczas prawu polskiemu instytucję transgranicznego przekształcania się spółek. Ma ona umożliwić problematyczne dotychczas wobec braku odpowiednich przepisów, kwestie mobilności spółek wewnątrz Unii Europejskiej (dalej: „EU”) oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (dalej: „EOG”). Nowe przepisy mają zapewnić możliwość przeniesienia siedziby spółki z jednego państwa członkowskiego do drugiego bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Zgodnie z projektowanymi przepisami spółka kapitałowa lub S.K.A. mogą być przekształcone w spółkę zagraniczną, wymienioną w Załączniku II do dyrektywy 2017/11323 mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub EOG, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa.
Przykład:
X sp. z o.o. chce przekształcić się w spółkę prawa luksemburskiego. Będzie mogła tego dokonać bezpośrednio poprzez transgraniczne przekształcenie X sp. z o.o. w X société à responsabilité limitée (luksemburska sp. z o.o.) przenosząc jednocześnie siedzibę do Luksemburga.
Transgraniczny podział spółek
Przepisy Projektu przewidują także możliwość dokonywania transgranicznych podziałów spółek. Zgodnie z projektowanymi przepisami możliwe będzie dokonanie podziału spółki kapitałowej lub S.K.A. na dwie lub więcej spółek wymienionych w Załączniku II do dyrektywy 2017/1132 mających siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub EOG. Warunkiem jest, że co najmniej dwie ze spółek uczestniczących w podziale podlegają prawu różnych państw członkowskich.
Przykład:
Y sp. z o.o. dokonuje transgranicznego podziału na B sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie oraz C société à responsabilité z siedzibą w Luksemburgu.
Kontrola zgodności z prawem transgranicznych reorganizacji
Na podstawie obowiązujących przepisów polskie sądy rejestrowe wydają zaświadczenia o zgodności reorganizacji transgranicznych z prawem polskim.
W świetle Projektu znacznemu rozszerzeniu ulegnie zakres kontroli oraz waga zaświadczeń dla procesu reorganizacji. Kontrola będzie obejmować nie tylko kwestie rejestrowe, ale również podatkowe, pracownicze i karne. Kwestie podatkowe będą badane przez właściwe organy podatkowe (Szefa Krajowej Administracji Skarbowej). Nieuzyskanie zaświadczenia ma skutkować niemożnością przeprowadzenia reorganizacji.
Wniosek o wydanie zaświadczenia o zgodności transakcji z prawem polskim zarząd spółki będzie składał do sądu rejestrowego, a do niego będzie załączał wniosek do właściwego organu podatkowego o wydanie opinii zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej (Projekt dodaje odpowiednie przepisy w ordynacji podatkowej regulujące tę kwestię). Sąd rejestrowy przekaże wniosek organowi podatkowemu, który zweryfikuje zgodność reorganizacji z prawem i sprawdzi brak nadużycia prawa. Opinię, jak i jej odmowę, organ podatkowy skieruje do sądu rejestrowego. Opinia ta nie będzie jednak mieć waloru rozstrzygającego – to sąd rejestrowy podejmie ostateczną decyzję w kwestii zgodności reorganizacji z prawem polskim. Trudno jednak wyobrazić sobie, żeby sąd rejestrowy miał nie uwzględnić opinii organu podatkowego. W tym sensie opinia organu podatkowego może mieć walor rozstrzygający dla procesu reorganizacji.
Warto dodać, że organ podatkowy może w toku postępowania zasięgać opinii ministra finansów, Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej i innych podmiotów władnych wypowiadać się w kwestii podatków.
Sąd rejestrowy wydaje spółce zaświadczenie o zgodności z prawem polskim podziału transgranicznego, chyba że stwierdzi, że podział transgraniczny służy popełnieniu nadużycia, naruszenia lub obejścia prawa.
Nasza ocena
Podsumowując, Projekt wprowadza istotne i korzystne zmiany dla obrotu wewnątrz UE i EOG. Uzupełniona ma być fragmentaryczna dotychczas regulacja w zakresie mobilności podmiotów gospodarczych wewnątrz UE i EOG. Zmiany te ułatwią dokonywanie reorganizacji podmiotów, które posiadają siedziby w różnych państwach członkowskich UE, co w dzisiejszych realiach obrotu gospodarczego jest powszechne. Pozytywnie należy również ocenić regulacje chroniące wspólników mniejszościowych, pracowników i wierzycieli, gdyż pozwalają one na zmniejszenie ryzyka pokrzywdzenia interesariuszy spółek biorących udział w transgranicznych procesach. Dodatkowo także zmiany w „wewnątrzkrajowych” reorganizacjach, takie jak np. nowy uproszczony typ połączenia oraz podział przez wyodrębnienie również powinny zostać ocenione na plus, gdyż dają on podmiotom gospodarczym nowe narzędzia, które mogą okazać się użyteczne na potrzeby efektywności procesów reorganizacji.
__________
1 https://legislacja.gov.pl/projekt/12362751/katalog/12901067#12901067;
2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek
3 Dyrektywa 2017/1132 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek
